TIỂU SỬ LUẬT SƯ VŨ TRỌNG KHÁNH

Căn cứ Quyết định số 6920/QĐ-UBND ngày 24/12/2018 của UBND thành phố Hà Nội về việc đặt tên điều chỉnh độ dài một số tuyến đường phố và công trình công cộng trên địa bàn thành phố Hà Nội. Tuyến phố từ ngã ba giao cắt đường Trần Phú (tại điểm đối diện trụ sở 2 Công an thành phố Hà Nội) đến ngã ba giao cắt phố Tố Hữu trên địa bàn phường Mộ Lao được đặt tên là phố Vũ Trọng Khánh.

                Luật sư Vũ Trọng Khánh sinh ngày 13-3-1912 trong một gia đình nhà nho có truyền thống yêu nước ở thôn Cự Đà, Thanh Oai, Hà Đông (nay là thành phố Hà Nội). Với trình độ Luật học uyên thâm và sự thông thạo tiếng Pháp, Vũ Trọng Khánh được luật sư Laubies tin cậy, giao quyền thay mặt mình để tranh tụng trước tòa nhiều vụ án, bào chữa cho nhiều chiến sỹ cách mạng tại Tòa án của chính quyền thực dân Pháp tại Hải Phòng.  Luật sư Vũ Trọng Khánh đã có nhiều đóng góp cho sự phát triển của phong trào yêu nước. Cách mạng tháng Tám thành công ông được Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa giao nhậm chức Bộ trưởng Bộ Tư pháp (từ ngày 28/8/1945).

          Ngay sau khi giành được chính quyền, trong phiên họp đầu tiên của Chính phủ lâm thời (3/9/1945), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu rõ việc lập hiến là một trong “những vấn đề cấp bách hơn cả”. Chính phủ lâm thời xúc tiến ngay việc khởi thảo Hiến pháp. Sắc lệnh số 34/SL ngày 20/9/1945 thành lập Ủy ban Dự thảo Hiến pháp gồm có 7 thành viên, do Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng đầu.  Trong 6 thành viên còn lại có Bộ trưởng Bộ Tư pháp Vũ Trọng Khánh. Chủ tịch Hồ Chí Minh đề nghị Ủy ban giao cho Giáo sư Đặng Thai Mai và Luật sư Vũ Trọng Khánh soạn bản dự thảo đầu tiên. Theo Giáo sư Đặng Thai Mai, “Vũ Trọng Khánh chịu trách nhiệm viết các phần quan trọng nhất, chiếm khoảng ba phần tư dự án. Tôi chỉ viết một phần tư còn lại. Sau đó, anh Khánh duyệt phần do tôi viết, rồi viết lại toàn bộ văn bản trước khi chuyển tới Võ Nguyên Giáp”. Ngày 6/11/1945, bản dự thảo được Chủ tịch Hồ Chí Minh thông qua. Ngày 8/11/1945, Ủy ban Dự thảo họp phiên cuối cùng do Chủ tịch Hồ Chí Minh, Trưởng ban chủ trì. Người đề nghị Bộ trưởng Bộ Tư pháp Vũ Trọng Khánh đọc toàn văn bản dự thảo. Tất cả 7 thành viên biểu quyết tán thành. Chủ tịch Hồ Chí Minh kết luận: “Đây là một bản dự thảo đặc sắc, ông Vũ Trọng Khánh có công đầu”. Người yêu cầu cho công bố ngay để lấy ý kiến cả nước. Bản dự thảo Hiến pháp Việt Nam của Chính phủ lâm thời là nền tảng cho việc xây dựng Dự án Hiến pháp năm 1946 sau này được Quốc hội tiếp tục thảo luận và thông qua ngày 9/11/1946.

Trong bối cảnh Chính phủ lâm thời mới được thành lập, Hiến pháp và các đạo luật chưa được ban hành, việc quản lý đất nước bằng các sắc lệnh là vô cùng quan trọng. Trước tình thế cấp thiết ấy, với cương vị là Bộ trưởng Bộ Tư pháp, Luật sư Vũ Trọng Khánh đã tranh thủ ý kiến của nhiều trí thức, luật gia nổi tiếng, trong 181 ngày làm Bộ trưởng Bộ Tư pháp, ông đã soạn thảo trình Chủ tịch Hồ Chí Minh ban hành hơn 30 Sắc lệnh làm nền tảng cho thể chế của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, hoàn thành trọng trách mà Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chính phủ giao phó, trong đó phải kể đến một số văn bản sau:

- Sắc lệnh số 46 ngày 10/10/1945 quy định về tổ chức các đoàn thể luật sư

- Sắc lệnh số 13 ngày 24/1/1946 về tổ chức các Tòa án và các ngạch thẩm phán

- Sắc lệnh số 21 ngày 14/2/1946 về việc tổ chức các Tòa án quân sự.

          Kháng chiến bùng nổ, từ tháng 12/1946 đến tháng 12/1948, Luật sư Vũ Trọng Khánh làm Giám đốc tư pháp Chiến khu 10 gồm 6 tỉnh: Vĩnh Yên, Phúc Yên, Phú Thọ, Tuyên Quang, Lào Cai, Yên Bái. Từ năm 1949 đến tháng 12/1951, ông là Trưởng Ban Nghiên cứu pháp lý. Giai đoạn 1951-1954, ông làm Giám đốc Vụ Hành chính tư pháp. Tháng 10/1954, miền Bắc được giải phóng, Luật sư Vũ Trọng Khánh được cử tham gia Đoàn quân tiếp quản Thủ đô Hà Nội, sau đó được điều động về Hải Phòng giữ chức vụ Ủy viên Hành chính, rồi Phó Chủ tịch thường trực Ủy ban hành chính Thành phố Hải Phòng (từ năm 1955-1961). Ngoài ra, ông còn giữ các chức vụ đoàn thể khác của thành phố Hải Phòng như: Đại biểu Hội đồng nhân dân, Chủ tịch Ủy ban Bảo vệ hòa bình, Hội trưởng Hội Phổ biến khoa học kỹ thuật, Phó Chủ tịch Mặt trận Tổ quốc, Trưởng Ban Vận trù học, Tham gia Đoàn luật sư và là bào chữa viên Hải Phòng. Ông là Chủ tịch Hội luật gia thành phố Hải Phòng từ khi mới thành lập (năm 1955) đến năm 1977 (khi ông nghỉ hưu).

          Do có nhiều công lao trong cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ cứu nước, góp phần vào sự nghiệp cách mạng của Đảng và Tổ quốc. Ông đã được Đảng và Nhà nước tặng thưởng:

·        Huân chương Hồ Chí Minh (1994);

·        Huân chương Kháng chiến hạng nhất (1961);

·        Huân chương Kháng chiến chống Mỹ, cứu nước hạng Nhất (1986)

và nhiều Huy chương, Bằng khen cao quy khác.

          Luật sư Vũ Trọng Khánh qua đời tại Hải Phòng ngày 22/1/1996 (hưởng thọ 84 tuổi).  Để ghi nhận công lao của ông, người đã có nhiều đóng góp trí tuệ, tâm huyết xây dựng thể chế Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Năm 2015, kỷ niệm 20 năm ngày ông đi xa, Nhà xuất bản Tri thức đã phối hợp với  nhiều tác giả xuất bản ấn phẩm “Luật sư Vũ Trọng Khánh - Bộ trưởng Bộ Tư pháp đầu tiên”.

          Nhân kỷ niệm 71 năm Ngày truyền thống của Luật sư Việt Nam (ngày 10/10/1945-10/10/1946) và hưởng ứng Ngày Pháp luật Việt Nam 09/11, Chuyên san Hồ sơ sự kiện của Tạp chí Cộng sản số 336 ngày 10/10/2016 và Báo Nhân dân cuối tuần số 42 ngày 16/10/2016 đã có bài viết sâu sắc và khẳng định cống hiến của Luật sư Vũ Trọng Khánh đối với đất nước và cách mạng./.